Në poezitë e Kevin Patrick Cullen, Tirana duket e veshur me një gri smogu që të lejon ta shohësh mjerimin edhe pisllëkun të pakamufluar, mes lypsarëve dhe qenve endacakë që vuajnë nga zgjebja, mes landfilleve, Lanës që kundërmon urine dhe gurgullon ujëra të kafenjta. Si një dehje poetike, me fjalëformime që ndoshta tingëllojnë të reja edhe për gjuhën angleze, e shqipëruesja Eva Sula i ka qëndruar besnike stilit të autorit, duke ruajtur formën e tyre, që ashtu si edhe tabloja që përshkruajnë, shpesh duket e veshur me absurd.
Suadela Balliu
Një djalë me flokë të kuq e me sytë blu, i shoqëruar kurdoherë nga qenushja e tij lozonjare që shëtit në rrugët e Tiranës apo pi një birrë në ndonjë klub në zonën e Bllokut, përveçse do të na çonte menjëherë te klisheja e të menduarit (kësaj here do qëllonim në shenjë me stereotipizimin) se vjen nga viset e Irlandës nuk do të dukej si “një alien…një englishman in New York”, siç thotë Sting në këngën e tij, por ca vite të shkuar kur Kevin Patrick Cullen erdhi për herë të parë në Tiranë, atmosfera ishte krejt tjetër.
Ishte pranvera e vitit 2012 kur mbërriti në vendin, të cilin as që e njihte më parë, duke pranuar një punë si mësues i gjuhës angleze në një gjimnaz privat. “Në fillim njerëzit m’i ngulnin sytë. Ishte e çuditshme, sepse në Irlandë askush nuk të sheh. Edhe sikur flokët t’i kesh në ngjyrë violë. Por më pas mësova edhe unë t’ua ngul sytë njerëzve. Më dukej vetja si i arratisur, sikur kishin dalë postera me fytyrën time “Kërkohet!” – thotë Kevin ndërsa qesh.
Tani pas disa vajtje-ardhjeve nga Dublini në Tiranë ia ka marrë dorën edhe mënyrave shqiptare dhe nuk ndihet më aq i huaj sa më parë.
Ndryshe nga dy vizitat e para, që zgjasin nga një vit secila (herën e dytë u rikthye në qershor të 2014–s), tashmë po merret me diçka krejt ndryshe nga gjuha angleze – për të cilën me bindjen e një irlandezi thotë se në Irlandë flitet anglishtja më e mirë dhe si një shkrimtar i ri i diplomuar për Letërsi dhe Shkrim argumenton se vendi i tij ka shkrimtarët më të mirë, duke përmendur disa syresh, si: James Joyce, Samuel Becket apo Oscar Wilde.
Prej pak kohësh ka çelur dyqanin e tij “The Gentelman Tirana” – një studio e stilit vintage irlandez, ku ofrohen trajtime jo vetëm për prerje dhe stilim flokësh, por ku edhe serviret falas whiskey i ardhur prej nga ku tjetër veçse nga Irlanda.
Por gjatë kohës që ka qëndruar në Tiranë, Cullen përveçse është miqësuar thuajse me të gjithë qentë endacakë të qytetit dhe i ushqen çdo ditë – një prej tyre e ka adoptuar kur ishte ende këlysh pasi e pa të pamundur të gjente tjetër rrugë shpëtimi për të pastrehët e gjorë në Parkun e Liqenit që kishin rënë në ligësinë e një piromani që kërkonte t’i digjte – ka botuar edhe një libër me poezi në dy gjuhë, shqip edhe anglisht. Janë afro njëzet poezi ku Cullen sjell ndjesitë e tij rreth Tiranës. Nuk mundohet të tregohet politikisht korrekt, as nuk u ngjan të huajve që i fshehin mendimet e vërteta pas buzëqeshjeve apo habisë për mirë që u lë Tirana ekzotike e me shumë ngjyra. Jo, në poezitë e Kevin Patrick Cullen, Tirana duket e veshur me një gri smogu, që të lejon ta shohësh mjerimin edhe pisllëkun të pakamufluar, mes lypsarëve dhe qenve endacakë që vuajnë nga zgjebja, mes landfilleve, Lanës që kundërmon urine dhe gurgullon ujëra të kafenjta. Si një dehje poetike, me fjalëformime që ndoshta tingëllojnë të reja edhe për gjuhën angleze, e shqipëruesja Eva Sula i ka qëndruar besnike stilit të autorit, duke ruajtur formën e tyre që ashtu si edhe tabloja që përshkruajnë shpesh duket e veshur me absurd .
Libri është i ndarë në dy pjesë, sipas kronologjisë kur autori e ka shkruar “Zogu i Zi” që daton në periudhën mars-qershor të 2012–s, pjesë që Cullen ua ka kushtuar qenve të këndshëm të rrugëve të Tiranës, plakut që më qerasi me një paketë cigare një dreq nate të pirë e me xhepa bosh dhe Public House-it dhe “Këngë Vere” kushtuar qenit të tij të parë Aisling, shkruar nga qershori –tetor të 2014 –s.
“Aty, në rrugët sterr të zeza të Tiranës, humba të vetmen mendje, Aty, në rrugët hënore të Tiranës, ia dhashë erës marraqeshëse. Dhe kur të shohësh qentë e ngrënë zgjebesh tek ulërijnë në erë, krenarë e të uritur, shkelja syrin dhe vazhdo të ecësh. Nuk e kanë me të keq. Dhe kur të shohësh zogjtë këngëtarë të hirnosur tek i çukisin, murmurijnë një vaj të lashtë. Nuk është për fajin tënd që ata kanë harruar si të këndojnë”, shkruan në prologun e librit Cullen.
Ky është libri i parë i Cullen-it, por ai thotë se nuk shkruan vetëm poezi por edhe prozë, dramë dhe artikuj gazetareskë.
Ai thotë se nuk kishte qëllim botimin e këtij libri, i cili erdhi rastësor. “Nuk shkruaj për t’u botuar, i shkrova për qejf, por dikush i lexoi, i pëlqyen dhe më tha se donte t’i botonte”.
Kështu erdhi “Jetëgjatësi e shkurtër” apo “Seasonal Ephemera” në gjuhën angleze. “Ephemera në anglisht është diçka që përdoret apo gëzohet vetëm për një kohë të shkurtër. Të shkruash fjalë në letër, të mbash shënime apo gjëra vetjake për pak kohë dhe në fund t’i hedhësh tej” –thotë Cullen, duke shtuar se ai në fakt më shumë sesa i shkruan poezitë, i gdhend ato.
“Nuk i kam shkruar si poema. Janë si momente, një shkrirje, kur kisha kompozimin për të shkruar. Nganjëhrë më duket sikur nuk jam unë, është thjesht dora ime. Kam hedhur në letër shumë mendime dhe më vonë i gdhenda si poema. Është më shumë gdhendje e poemave sesa shkrim i tyre” – rrëfen ai duke zbuluar se ka edhe shumë poezi të tjera, porse për momentin është i fokusuar në shkrimin e dramave. Thotë se e ka përfunduar një dhe ka folur me një regjisor teatri për ta ngjitur në skenë në Tiranë.
“Kam shkruar edhe një dramë rreth Tiranës. Po shpresoj të bashkëpunoj me regjisor për ta vënë në skenë. Por kam mësuar që këtu mbretëron mentaliteti ‘avash-avash’” -thotë duke qeshur, i shoqëruar gjithmonë nga e pandashmja Lady që ka nisur të kuisë çuditshëm, sikur të ndiqte muzikën që luan Gent Rushi në bar “Radio” ndërsa përgatitet për mbrëmjen live.
Duket se dashuria për qentë e ka shoqëruar gjithmonë , por vitet e fundit sidomos kur erdhi në fillim në Shqipëri u bë edhe më e madhe.
“Kur erdha në fillim në 8 muajt e parë nuk njihja askënd, nuk kisha miq, miqtë e mi ishin qentë që i ushqeja . Ishte i vetmi ndërveprim social që kisha për një kohë të gjatë me qentë.
Doja të shoqërohesha me njerëz por mënyrat ishin krejt të ndryshme, tani i kam tejkaluar. Pastaj nuk kisha shumë kohë pasi punoja shumë gjatë gjithë kohës. Nuk kisha shumë kohë” –thotë,
Ata nuk mungojnë në poezitë e tij. Kaosi i Tiranës i duket pjellor dhe atij si vëzhgues i jashtëm nuk i shpëton asgjë. “Tirana më ndihmon për të shkruar sepse është jashtë zonës sime të rehatisë. Kur je brenda zonës normale, nuk motivohesh, nuk ka frymë për të shkruar, por kur gjërat janë të huaja është më e lehtë, sigurisht varet nga rrethanat. Nis ta shohësh botën në një mënyrë krejt të re, nuk është më rutina jote. Je i vetëdijshëm dhe me sytë hapur për të mësuar gjithçka të re” – vijon Cullen, ndërsa i drejtohet biznesit të tij të ri, duke bërë bashkë letërsinë dhe coiffeur-in. “Oh shkojnë shumë bashkë. Për mua është një formë tjetër e artit”- thotë duke qeshur.
Kjo është çmenduria, mani raki-pëlcitëse mes qiellit të helmatisur, qerpikët e gjatë të gazmendit dhe ligjeve, lira dhe Ilirë dhe dëlir, shpërthime lotësh të fermentuar. Ah këto vite, këto vite. Edhe një u iku tutje, një dekadë u zhduk tej. Këto vite vallë ku shkojnë, vdesin?
Kjo është rruga, ky është udhëtimi, kjo është mëngjes-çapitja xurxull-pagdhirëse përmes portave të Betlehemit. Dua që yjet zogj-zjarri të të mbajnë sy-djegshëm zgjuar natën, dua që dielli hakërryer të të ndukë e lëpijë fytyrën. Dua që hëna të këndojë një vat të vjetër të hirnosur tek tinëzon ëndërr-sëmurë mbi qytet. Dhe dua që zotat të lajnë këmbët e tua çapitje-kalbura.
“Amen. Kështu qoftë. Mirë se vjen, O jetë!” – shkruan si epilog Cullen, në qytetin që ndoshta i ngjan me shprehjen e Henry Miller-it, “Qyteti rritet si një kancer, mua më duhet të rritem si një diell”, me të cilën e ka hapur edhe këtë libër. Megjithë zymtësinë, duket se ka nisur ta pëlqejë këtë vend me të cilin mësohet çdo ditë, aq sa mendon të qëndrojë edhe ca vjet të tjerë.
*****
-qentë e rrugës
me një sy e këmbë-thyer kujisin
shkuar dëm në plehra dhe zgjeve.
-endacaku kokë-mbathur e këmbë prerë deri në gju,
kostum-veshur, zvarrit-çaluar
rrugëve në agim.
-jevgu i atrofizuar
në komë e diellpjekur trotuarit,
gjymtyrët litar-dobta shtypur
lëkunden nga një kafkë kudhër,
teksa shtrin dorën për monedhën.
lypsi pa këmbë zvarritet
mes rruginave qelq-thyera,
krahët i dridhen,
duart përzier me zhavorr e gjak.
-vajza ushqehet në kazan plehrash,
flokët e verdhë, sytë blu
fytyra e zhgërryer në zi.
Dhe mes gjithçkaje,
mespermes gjtihçkaje – Lumi Lana
baltë-gurgullues i kaftë
aromat hundëshpuese helmojnë.
Mbaj frymën
dhe shpreso të kalosh matanë
shpreso të kalosh edhe një ditë.
******
No comments:
Post a Comment